سدیم نیترات چیست؟

سدیم نیترات(نیترات سدیم) جامدی کریستالی، به رنگ سفید می‌باشد که کاربردهای مختلفی در صنایع گوناگون دارد. این ترکیب نمک نیترات سدیم با فرمول شیمیایی NaNO₃ می‌باشد. سدیم نیترات غیرقابل احتراق است، اما سوزاندن مواد قابل احتراق را تسریع می‌کند و در برخی موارد ممکن است منجر به انفجار گردد. از این محصول برای تولید انواع کود، پیشرانه‌های سوخت موشک، ساخت شیشه و … استفاده می‌شود. در ادامه مطلب اطلاعات کاملی در خصوص ویژگی‌های سدیم نیترات، مزایای استفاده، کاربرد و نحوه نگهداری این محصول آورده شده است.

سدیم نیترات چیست؟

نیترات سدیم ترکیبی شیمیایی است که انحلال‌پذیری بالایی در آب دارد. این ترکیب با عناوینی همچون نیترات سودا، شوره شیلی ، نیتر سودا و نیتراتین هم شناخته می‌شود. سدیم نیترات از کاتیون سدیم (+Na) و یک آنیون نیترات (_NO3) تشکیل شده است. این ترکیب عاملی اکسیدکننده می‌باشد و این قابلیت را دارد که با بسیاری از ترکیبات قابل اشتعال واکنش دهد. لازم به ذکر است، این محصول در دماهای بالاتر از 538 درجه سانتی‌گراد به صورت انفجاری تجزیه می‌گردد.

به طور کلی از سدیم نیترات برای تولید کودهای شیمیایی، مواد منفجره، تولید شیشه‌هایی با استحکام بالا و … استفاده می‌شود.

ساختار شیمیایی سدیم نیترات 

Na⁺ به واسطه یک پیوند یونی به یون NO3^_ متصل شده و ترکیب نیترات سدیم حاصل می‌شود. آنیون نیترات دارای ساختاری مسطح است که در آن اتم نیتروژن متعلق به یون نیترات، توسط سه اتم اکسیژن احاطه شده است. اتم نیتروژن دارای بار 1+ و هر اتم اکسیژن دارای بار ⅔- می‌باشد. بنابراین، بار خالص NO3^_، 1- می‌باشد. فرمول شیمیایی سدیم نیترات NaNO3 می‌باشد. ساختار مولکولی سدیم نیترات به ترتیب زیر می‌باشد:

ویژگی‌های سدیم نیترات 

از آنجاییکه سدیم نیترات ویژگی‌های منحصربفردی دارد، از این ترکیب به صورت گسترده‌ای در صنایع گوناگون استفاده می‌شود. این محصول در دو گرید آزمایشی و صنعتی تولید شده و در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد. مشخصات فنی سدیم نیترات عبارتند از:

ویژگی‌های فیزیکی سدیم نیترات 

• سدیم نیترات جامدی کریستالی شکل و به رنگ سفید می‌باشد.
• جرم مولی سدیم نیترات g/mol 99 می‌باشد.
• سدیم نیترات بوی شیرینی دارد.
• دانسیته سدیم نیترات gcm–3 26 می‌باشد.
• حلالیت سدیم نیترات در آب (در دمای 25 درجه سانتیگراد)، معادل 91.2 گرم در 100 میلی لیتر آب می‌باشد.
• نقطه ذوب سدیم نیترات ^oC 308 می‌باشد.
• نقطه جوش سدیم نیترات ^oC 380 می‌باشد.

ویژگی‌های شیمیایی سدیم نیترات 

• سدیم نیترات در آب به یون‌های Na+ و NO3^_ تجزیه می‌شود.
• سدیم نیترات یک عامل اکسیدکننده بسیار قوی است که به شدت با عوامل کاهنده واکنش نشان می‌دهد.
• در دماهای بالا، سدیم نیترات به طور انفجاری تجزیه می‌گردد.
• سدیم نیترات غیرقابل احتراق است، اما سوختن مواد قابل احتراق را تسریع می‌کند.

کاربرد سدیم نیترات 

سدیم نیترات به دلیل حلالیت زیاد در آب، قیمت مناسب و نیتروژن موجود در آن، برای تولید کودهای شیمیایی مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه مطلب کاربردهای نیترات سدیم آورده شده است.

تولید کودهای شیمیایی

از سدیم نیترات برای تولید انواع کودهای شیمیایی استفاده می‌شود. این محصول نیتروژن خاک را افزایش داده و بدین‌ترتیب به رشد سالم گیاهان کمک می‌کند. در نتیجه منجر به پر شدن ریشه‌ها، برگ‌ها و ساقه‌ها خواهد شد. سدیم نیترات را می‌توان با انواع دیگر کودها مانند فسفر و پتاسیم نیز استفاده کرد.

کود سدیم نیترات را می‌توان مستقیماً به خاک زد یا با آب ترکیب کرد و روی خاک پاشید. بدون وجود نیتروژن در خاک، رشد گیاهان متوقف شده و عملکرد آنها کاهش خواهد یافت.

کوتینگ استیل 

از نیترات سدیم به عنوان یک عامل بازدارنده خوردگی در فرآیند کوتینگ فولاد استفاده می‌شود. این محصول در واقع یک لایه سطحی ایجاد می‌کند که در برابر خوردگی از استیل محافظت می‌کند. نیترات سدیم همچنین به عنوان یک روان‌کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد که به کاهش اصطکاک و سایش بین دو سطح کمک می‌کند.

بازیابی انرژی حرارتی

آنتالپی ذوب سدیم نیترات حدود J/g 178 می‌باشد. بدین‌ترتیب می‌توان از این ترکیب برای بازیابی انرژی حرارتی استفاده کرد. فناوری‌های انرژی حرارتی خورشیدی، نمونه‌ای از کاربرد سدیم نیترات در بازیابی انرژی حرارتی می‌باشند.

 برخی دیگر از کاربردهای سدیم نیترات عبارتند از:

• سدیم نیترات به عنوان اکسید کننده برای تولید مواد منجره مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• از سدیم نیترات برای تهیه بسته‌های سرد فوری استفاده می‌شود.
• به منظور تقویت رشد باکتری نیتروزوموناس، سدیم نیترات به تصفیه خانه‌های فاضلاب اضافه می شود.
• سدیم نیترات به عنوان جایگزین نیترات پتاسیم در باروت شناخته شده می‌شود. این محصول برای تولید پیشرانه‌های سوخت موشک مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تولید سدیم نیترات

تولید صنعتی سدیم نیترات شامل خنثی سازی اسید نیتریک با کربنات سدیم، بی کربنات سدیم و یا هیدروکسید سدیم می‌باشد. واکنش‌های شیمیایی مربوطه در ادامه آورده شده‌اند:

NaHCO3 + HNO3 → NaNO3 + H2O + CO2

Na2CO3 + 2HNO3 → 2NaNO3 + CO2 + H2O

NaOH + HNO3 → NaNO3 + H2O

در نظر داشته باشید که واکنش بین هیدروکسید سدیم و اسید نیتریک واکنشی بسیار گرمازا است. یک روش جایگزین برای تولید نیترات سدیم، واکنش هیدروکسید سدیم با نیترات آمونیوم به جای اسید نیتریک است.

NH4NO3 + NaOH → NH4OH + NaNO3

همچنین می‌توان نیترات آمونیوم را با کربنات سدیم یا بی کربنات سدیم واکنش داد. به واکنش‌های زیر توجه کنید:

Na2CO3 + 2NH4NO3 → (NH4)2CO3 + 2NaNO3

NaHCO3 + NH4NO3 → NH4HCO3 + NaNO3

عوارض مصرف سدیم نیترات

در برخی مواقع نیترات توسط باکتری‌های معده به نیتریت تبدیل می شود که منجر به مت هموگلوبینمی در افراد خواهد شد. تهوع، استفراغ، سرگیجه، ضربان قلب سریع، تنفس نامنظم، تشنج وکما از عوارض احتمالی این بیماری خواهند بود. افرادی‌ که سابقه بیماری کلیوی یا ریوی دارند، بیشتر از سایرین در معرض این مشکلات خواهند بود. برخی از عوارض مصرف سدیم نیترات عبارتند از:

استنشاق

استنشاق گرد و غبار سدیم نیترات موجب تحریک مجاری تنفسی می‌گردد. علائم مربوطه شامل سرفه و تنگی نفس می‌باشند.

گوارشی

مصرف سدیم نیترات ممکن است موجب دردهای شکمی شود. سایر علائم احتمالی عبارتند از سرگیجه، اسهال خونی و تشنج.

تماس پوستی 

تماس پوستی ممکن است باعث تحریک پوست شده و علائمی از جمله قرمزی، خارش و درد به همراه داشته باشد.

تماس چشمی 

تماس چشمی ممکن است باعث تحریک چشم شده و علائمی از جمله قرمزی، خارش و درد به همراه داشته باشد.

پرسش‌های متداول 

سدیم نیترات چیست؟ 

سدیم نیترات محصولی شیمیایی است که به طور گسترده در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سدیم نیترات برای تولید کودهای شیمیایی، ساخت شیشه و تولید پیشرانه‌های سوخت موشک استفاده می‌شود.

CAS نامبر سدیم نیترات صنعتی چیست؟ 

7631-99-4

شرایط لازم برای نگهداری سدیم نیترات چیست؟  

سدیم نیترات باید در ظروف دربسته، در محلی خنک، خشک و با تهویه مناسب نگهداری شود.

• این محصول باید از هرگونه منبع گرمایی و یا اشتعال‌زا جدا نگهداری شود.
• سدیم نیترات باید از مواد ناسازگار، مواد قابل احتراق، مواد آلی یا دیگر مواد قابل اکسید شدن جدا نگهداری شود.
• ظروف سدیم نیترات در صورت خالی بودن هم ممکن است خطرناک باشند. چرا که بقایای محصول در آنها باقی خواهند ماند.

قیمت سدیم نیترات ایرانی چقدر است؟ 

سدیم نیترات جامدی کریستالی و به رنگ سفید می‌باشد که کاربردهای متنوعی در صنایع کشاورزی، صنایع غذایی و صنعت شیشه دارد. قیمت سدیم نیترات ایرانی بسته به نوع بسته‌بندی و کیفیت محصول متفاوت می‌باشد.

نیترات سدیم  پودری چه کاربردی دارد؟

پودر سدیم نیترات برای تولید مواد منفجره، انواع سوخت موشک، تولید کودهای شیمیایی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد.