سدیم نیترات صنعتی برای تولید انواع کودهای شیمیایی، تولید شیشه‌هایی با استحکام بالا، نگهدارنده‌های غذایی و مواد منفجره مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ترکیب عاملی اکسیدکننده میباشد و این قابلیت را دارد که با بسیاری از ترکیبات قابل اشتعال واکنش دهد. لازم به ذکر است، سدیم نیترات در دماهای بالاتر از 538 درجه سانتی‌گراد به صورت انفجاری تجزیه می‌گردد. در این مقاله اطلاعات کاملی در این خصوص که سدیم نیترات چه خطراتی دارد ارائه شده و در مورد اقدامات اولیه لازم در صورت استنشاق، بلع و … و همچنین اقدامات لازم به هنگام اطفاء به طور کامل بحث شده است.
سدیم نیترات چیست؟
سدیم نیترات نمک نیترات سدیم با فرمول شیمیایی NaNO3 میباشد. این ترکیب با عنوان شوره شیلی هم شناخته می‌شود. در دمای اتاق، سدیم نیترات به شکل جامدی کریستالی و به رنگ سفید موجود میباشد که در آب کاملا محلول است.
از سدیم نیترات برای تولید انواع کود، پیشرانه‌های سوخت موشک، نگهدارنده‌های مواد غذایی و … استفاده می‌شود. سدیم نیترات باید در محیطی خشک، خنک و دور از تابش مستقیم خورشید نگهداری شود. همچنین، لازم است این ترکیب دور از منبع گرما یا اشتعال نگهداری شود.
سدیم نیترات چه خطراتی دارد؟
سدیم نیترات ترکیبی غیرقابل احتراق است، اما سوزاندن مواد قابل احتراق را تسریع میکند و در برخی موارد ممکن است منجر به انفجار گردد. بنابراین، باید به هنگام مصرف احتیاط لازم را داشته باشید. برخی از خطرات ناشی از مصرف این ماده عبارتند از:
استنشاق: استنشاق گرد و غبار سدیم نیترات باعث تحریک مجاری تنفسی می‌شود.
علائم: علائم ناشی از استنشاق عبارتند از سرفه و تنگی نفس.
بلع: خوردن سدیم نیترات ممکن است باعث تحریک دستگاه گوارش شود. همچنین ممکن است باعث گاستروانتریت و دردهای شکمی شود.
علائم: سرگیجه، اسهال خونی و تشنج. مصرف مقادیر کم از این محصول ممکن است باعث سر درد و اختلالات ذهنی شود. در موارد نادر، تبدیل نیترات به نیتریت‌های سمی‌تر عمدتا در نوزادان گزارش شده است.
تماس پوستی: ممکن است باعث تحریک پوست شود.
علائم: علائمی همچون قرمزی، خارش و درد بعد از تماس با پوست گزارش شده است.
تماس چشمی: ممکن است باعث تحریک چشم شود.
علائم: برخی از علائم ناشی از تماس سدیم نیترات با چشم عبارتند از قرمزی، خارش و درد.
افرادی که در طول شبانه‌روز دائما با سدیم نیترات سر و کار دارند، تحت برخی شرایط ممکن است در معرض خطر متهموگلوبینمی باشند. در صورت به وجود آمدن این اختلال، تهوع، استفراغ، سرگیجه، ضربان قلب سریع، تنفس نامنظم، تشنج و کما ممکن است رخ دهد. در نظر داشته باشید کارگران با سابقه بیماری کلیوی و ریوی بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری می‌باشند.
اقدامات اولیه لازم بعد از مصرف سدیم نیترات
به هنگام کار با سدیم نیترات صنعتی باید احتیاط لازم را داشته باشید. شخصی که برای مدت طولانی با سدیم نیترات سر و کار دارد باید از لباس مناسب، دستکش و عینک آزمایشگاهی استفاده کند. در صورتیکه به هر دلیلی این ماده در تماس با پوست یا چشم قرار گرفت و یا آن را استنشاق کردید، قبل از مراجعه به پزشک موارد زیر را به خاطر داشته باشید.
استنشاق سدیم نیترات
در صورت استنشاق ذرات سدیم نیترات، لازم است شخص را به هوای تازه منتقل کنید. در صورت عدم بهبودی به پزشک مراجعه کنید.
بلع سدیم نیترات
در صورت بلع سدیم نیترات، باید بلافاصله طبق دستور پزشک شخص استفراغ کند. در نظر داشته باشید، نباید از طریق دهان چیزی به فرد بیهوش دهید. با اورژانس تماس بگیرید.
تماس پوستی با سدیم نیترات
در صورت تماس با پوست، لباس‌های آلوده را خارج کنید و پوست را از ماده مورد نظر پاک کنید. حداقل برای مدت 15 دقیقه محل را با آب و صابون بشویید.
تماس چشمی با سدیم نیترات
در صورت تماس چشمی، بلافاصله چشم‌ها را با آب فراوان به مدت حداقل 15 دقیقه بشویید و گاهی پلک‌های پایین و بالایی را بالا بیاورید. در صورت سوزش چشم، با چشم پزشک مشورت کنید.
اقدامات اطفاء حریق
سدیم نیترات قابل احتراق نیست، اما یک اکسیدکننده قوی است و گرمای واکنش ممکن است باعث اشتعال شود. این ترکیب سوزاندن مواد قابل احتراق را تسریع میکند و در برخی موارد ممکن است منجر به انفجار گردد.
- درصورتیکه سدیم نیترات تا دماهای بالاتر از 538 درجه سانتی‌گراد گرم شود، ممکن است به صورت انفجاری تجزیه شود.
- در نظر داشته باشید سدیم نیترات به ضربه مکانیکی وسایل اطفاء حریق حساس است و باید از وسایل مناسب برای اطفاء حریق استفاده کنید.
- به منظور خنک نگه داشتن ظروف در معرض آتش می‌توانید از اسپری آب استفاده کنید.
- برای آتش‌سوزی‌های با شدت بالا یا انفجار احتمالی، از لباس‌های محافظ و تجهیزات تنفسی استفاده کنید. این ماده میتواند اشتعال‌پذیری مواد قابل احتراق مجاور را افزایش دهد.
- در صورت انفجار، دود را تنفس نکنید. با اقدامات احتیاطی معمولی از فاصله مجاز سعی کنید آتش را خاموش کنید.
پرسش‌های متداول
آیا نیترات سدیم ترکیبی مضر است؟
نیترات سدیم بر گردش اکسیژن در خون تاثیر دارد و میتواند منجر به بیماری متهموگلوبینمی شود. استنشاق بیش از حد نیترات سدیم نیز باعث تحریک مجاری تنفسی شده که از علائم آن میتوانیم به سرفه و تنگی نفس اشاره کنیم.
آیا سدیم نیترات برای پوست خطرناک است؟
سدیم نیترات در صورتیکه بلعیده شود و یا تنفس شود ممکن است به سیستم گوارشی و مجاری تنفسی آسیب برساند. همچنین در صورت تماس با پوست یا چشم، ممکن است آسیب‌های جدی وارد کند. به هنگام استفاده از سدیم نیترات موارد درج‌شده روی بسته‌بندی را به دقت بخوانید. این محصول باید دور از دسترس کودکان نگهداری شود. از تماس لباس‌ها و دیگر مواد قابل احتراق با آن خودداری کنید.
آیا سدیم نیترات آتشزا است؟
سدیم نیترات به لحاظ ظاهری، جامدی کریستالی به رنگ سفید میباشد. این ماده قابل احتراق نیست، اما فرایند سوختن مواد قابل احتراق را تسریع میکند. درصورتیکه مقادیر زیادی از این ماده در معرض آتش باشد و یا اینکه مواد قابل احتراق به طور کامل پخش شده باشند، ممکن است منجر به انفجار شود. همچنین در صورتیکه برای مدت زیادی در معرض گرما یا آتش باشد، منجر به انفجار خواهد شد.
آیا استفاده از نیترات سدیم ایمن است؟
نیترات سدیم در صورت بلع یا استنشاق مضر است. این ترکیب ممکن است باعث تحریک پوست، چشم‌ها و مجاری تنفسی شود. به هنگام کار با سدیم نیترات صنعتی باید اقدامات احتیاطی لازم را در نظر داشته باشید. از تماس سدیم نیترات با پوست، چشم، لباس و سایر مواد قابل احتراق خودداری کنید. حتما با هنگام کار با سدیم نیترات از عینک محافظ، دستکش آزمایشگاهی، روپوش محافظ و ماسک استفاده کنید.
